Uczynki miłosierdzia były obecne od samego początku istnienia Kościoła. Stanowiły one realizację szczegolnego mandatu Chrystusa. Były i są najbardziej wiarygodnym świadectwem wierności Ewangelii oraz czystym znakiem miłosierneo Boga we współczesnym świecie.

Papież Benedykt XVI w swojej encyklice Caritas in veritate pisze: Miłość (Caritas) jest fundamentem nauki społecznej Kościoła. Na miłości, która zgodnie z nauczaniem Jezusa stanowi syntezę całego Prawa (por. Mt 22, 36-40), opiera sie wszelka odpowiedzialność i powinność, wskazane przez tę naukę. Stanowi ona prawdziwą treść osobistej relacji z Bogiem i bliźnim; jest nie tylko zasadą relacji w skali mikro: więzi przyjacielskich, rodzinnych, małej grupy, ale także w skali makro: stosunków społecznych, ekonomicznych i politycznych. Dla Kościoła - pouczonego przez Ewangelię - miłość jest wszystkim, poniewaz jak naucza św. Jan (por. 1J 4,8.16) i jak przypomniałem w mojej pierwszej encyklice Bóg jest miłością (Deus Caritas est): wszystko wywodzi się z miłości Bożej, dzięki niej wszystko przyjmuje kształt, do niej zmierza. Miłość jest największym darem, jaki Bóg przekazał ludziom, jest Jego obietnicą i naszą nadzieją.(...) Miłość jest pełna prawdy i dlatego czlowiek moze ja pojąć z całym jej bogactwem wartości, może się nią dzielić i ją przekazywać."

Charytatywna działalność Kościoła przybiarała w ciągu wieków różne formy: duchowe i materialne. Dopiero jednak w 1870 roku powołano oficjalnie po raz pierwszy do istnienia w Paryżu centralę CARITAS, koordynującą prace wielu organizacji i towarzystw dobroczynnych. Przyjęła ona nazwę Office Central des Institution Charitables. Za przykładem Francji poszły inne kraje. W Niemczech powstał Caritasverband (1897), w Austrii Zentralle fur Freiwillige Wohltatingkeit (1900), a w Stanach Zjednoczonych - National Central Conference of Catholic Charities (1910).

Również w Polsce, chociaż nie było jej wówczas na mapie świata, powstały w odpowiedzi na Ewangelię i społeczne nauczanie papieża Leona XIII liczne Towarzystwa Dobroczynne, działające na zasadzie Związków i Stowarzyszeń. Swoje siedziby miały m.in. w Wilnie, Krakowie i Poznaniu. W ich strukturach pracowały zarówne osoby świeckie jak i duchowne, które pragnęły nieść pomoc drugiemu człowiekowi i realizować swym życiem wezwanie Chrystusa: Bądźcie miłosierni, jak Ojciec wasz jest miłosierny (Łk 6,36).

Większy rozwój tych charytatywnych organizacji był możliwy jednak dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Towarzystwa Dobroczynne mogły swobodnie pełnić swoją poslugę: niesienie pomocy duchowej i materialnej osobom potrzebującym, budowanie szpitali, noclegowni itp. Wkrótce okazało się, iż aby nieść skuteczną pomoc instytucje te potrzebowały koordynacji i ujednolicenia swoich działań. Dlatego w 1922 roku powstał w Poznaniu Związek Caritas, mający swe korzenie w Poznańskim Związku Towarzystw Dobroczynnych Caritas. Siedem lat później przemianowano go na Instytut Caritas i stał sie ogólnopolską Centralą Caritas, podejmującą współpracę międzydiecezjalną na terenie Polski.

Z racji szybkiego rozwoju dzieł Caritas na świecie powołano do istnienia w 1924 roku w Amsterdamie międzynarodową organizację dobroczynną - Caritas Catholica z siedziba w Bazylei. Niestety jej prace przerwała II wojna światowa. Odrodzenie nastąpiło w 1947 roku za sprawą ks. J. Rodhain - współpracując ze Stolicą Apostolską doprowadził do utworzenia Caritas Internationalis. Jest ona dzisiaj konfederacją katolickich organizacji prowadzących szeroką działalność na polu dzieł miłosierdzia i działań socjalnych.

Rozwijające się w Polsce, po wojnie, dzieła Caritas przeszkadzały komunistycznej władzy. 23 stycznia 1950 roku agendy Caritas zostały przekazane bezprawnie w ręce PAXu, a następnie na mocy ustawy z 24 marca tegoz roku "O przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki" część dzieł Caritas oddano w ręce prokomunistycznemu Związkowi Katolików Świeckich "Caritas".

Pomimo tego, w parafiach powstawały duszpasterstwa charytatywne, wierne nauce Kościoła i swoim pasterzom. Omijały one w swej pracy formy działania dobroczynnego, ktore wymagały od nich oficjalnych struktur organizacyjnych i wysokich nakładów materialnych. Dopiero w 1986 roku została wydana Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski o pracy charytatywnej w parafiach, która poszerzyła znacznie zakres działań na niwie duszpasterstwa charytatywnego. Powstawały wówczas Parafialne Zespoły Charytatywne, które stały się fundamentem dla Parafialnych Zespołów Caritas. Gruntowne przemiany i swobodny rozwój prowadzonych przez Kościół Dzieł Miłosierdzia były możliwe dopiero po przyjęciu przez Sejm ustawy "O stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej" (1989r.). Działąjąc w oparciu o wspomniany dokument , Konferencja Episkopatu Polski powołała 10 X 1990 roku do istnienia Caritas Polska.

Obecnie w Polsce Caritas zorganizowana jest na zasadzie w pełni autonomicznej organizacji diecezjalnych. Tworzy ją 39 diecezjalnych Caritas z centralami w stolicach diecezji.

(opr. ks. Mariusz)